Urazy i rehabilitacja stawu skokowego

Budowa i biomechanika stawu skokowego

Staw skokowy tworzy ruchome połączenie kości podudzia ze stopą. Dzielimy go na dwie części, górną czyli staw skokowo-goleniowy i dolną składająca się ze stawów skokowo-pietowo-łódkowego i skokowo piętowego. Te dwa ostatnie choć anatomicznie odrębne, funkcjonalnie tworzą jedną całość.

Staw skokowy górny (skokowo-goleniowy)

Jest to złożony staw zawiasowy odpowiadający za zginanie grzbietowe (do 45 stopni) i podeszwowe (do 60 stopni) stopy. Panewkę stawu tworzą końcówki kości goleni (piszczelowej i strzałkowej). Główką stawu jest bloczek kości stawowej. Staw otacza torebka stawowa przyczepiona wzdłuż chrząstek powierzchni stawowych, napięta w częściach bocznych, zaś luźna z przodu i z tyłu. Dodatkowym elementem stabilizującym staw i wzmacniającym torebkę są więzadła położone po bokach stawu. W części przyśrodkowej więzadło rozdziela się na trzy części łączące kostkę przyśrodkową z kośćmi łódkową, skokową i piętową. Stąd nazwa więzadło trójgraniaste. Na zewnątrz stawu więzadło jest rozdwojone i prowadzi od strzałki do kości piętowej i skokowej.

Staw skokowy dolny (skokowy piętowo-łódkowy i piętowy)

To także staw złożony, budowany przez kości piętową, łódkową i skokową. Część wypukłą stawu tworzy główka kości skokowej a panewki umieszczone są w kości piętowej i łódkowej uzupełnianych przez chrząstkę stawową na więzadle łódkowo-piętowym. Mimo, że połączenie to funkcjonuje jako całość, pod względem anatomicznym wyróżniamy dwa stawy: skokowy piętowo-łódkowy (skokowy przedni) i skokowy piętowy (skokowy tylny). Rozdziela je więzadło skokowo-piętowe i otaczają odrębne torebki stawowe wzmacniane przez pięć więzadeł skokowo-piętowych oraz trzy łączące kość skokową z kością łódkowatą.
Staw skokowy dolny odpowiada za ruch odwracania (do 20 stopni) i nawracania (do 10 stopni) stopy. Umożliwia, przy współpracy ze stawem skokowym górnym, inwersję (odwracanie i przywodzenie przy zgięciu podeszwowym) oraz ewersję (nawracanie i odwodzenie przy zgięciu grzbietowym) stopy. To właśnie staw skokowy dolny umożliwia dopasowanie ułożenia stopy do kształtu podłoża.

Urazy stawu skokowego

Urazy stawu skokowego to najczęstsze urazy stawów, jakich doznajemy. Wynika to z funkcji, jakie staw skokowy pełni oraz przenoszonych przy tym obciążeń. Te są największe spośród tych, którym poddawane są stawy w ludzkim organizmie. Chwila nieuwagi i nawet w niegroźnej sytuacji może dojść do uszkodzenia więzadeł czy też torebki a nawet tworzących staw kości.
Ze względu na mechanikę powstawania urazy stawu skokowego dzielimy na supinacyjne i ewersyjne. Urazy supinacyjne związane są z obciążeniem zewnętrznej krawędzi stopy i skręceniem stopy do środka. To najczęstsze z występujących urazów. Znacznie rzadsze, bo stanowiące jedynie 5% przypadków, są urazy ewersyjne występujące przy skręceniu stopy na zewnątrz przy obciążeniu jej wewnętrznej krawędzi.

Najczęstszymi urazami, z jakimi mamy do czynienia w przypadku stawu skokowego są skręcenia, zwichnięcia oraz złamania.

Skręcenia stawu skokowego

Są to urazy na skutek których doszło do uszkodzenia więzadeł. Rozróżniamy trzy stopnie skręceń.
Pierwszy stopień, gdy doszło jedynie do naciągnięcia więzadeł. Dochodzi wtedy do stosunkowo niewielkiego obrzęku, pojawia się krwiak, ból przy obciążeniu i dotyku.
W drugim stopniu w wyniku urazu doszło do naderwania więzadeł. Dużemu obrzękowi i krwiakowi towarzyszy nasilony ból i tkliwość dotykowa oraz pojawia się niewielka niestabilność stawu.
Przy trzecim stopniu skręcenia stawu skokowego,ze względu na ból i tkliwość dotykową, nie mamy już możliwości jego obciążenia. Pojawia się rozległy obrzęk i krwiak oraz duża niestabilność stawu. To znak, że zerwaliśmy więzadła.

Zwichnięcia stawu skokowego

Jest to dużo poważniejszy uraz niż skręcenie. Polega na na nieprawidłowym przesunięciu się kości i powierzchni stawowych względem siebie. Skutkiem zwichnięcia najczęściej bywa rozerwanie torebki stawowej i uszkodzenie a nawet przerwanie więzadeł. Przemieszczone elementy stawu pozostają zwykle na właściwe miejsce i wymagają szybkiego nastawienia. Zaniedbanie urazu prowadzi do utrwalenia niewłaściwej pozycji kości i skutkuje koniecznością interwencji chirurgicznej.

Złamania w obrębie stawu skokowego

Najczęstsze przypadki złamań dotyczą kości goleni, często równocześnie kości piszczelowej i strzałkowej. Głownie są to złamania ścinające kostki bocznej oraz złamania awulsyjne (oddziela się
fragment kości z doczepionym ścięgnem) kostki przyśrodkowej.

Rehabilitacja urazów stawu skokowego

Rozpoczęcie rehabilitacji należy koniecznie poprzedzić badaniem, czy nie doszło w trakcie urazu do przerwania więzadeł czy też rozerwania torebki stawowej. Pozwoli to na właściwy dobór zabiegów terapeutycznych, gdyż terapię ruchem można rozpocząć dopiero po przynajmniej częściowym zagojeniu się rozerwanych elementów stawu a na początku należy tylko stosować zabiegi przyspieszające gojenie.

Zabiegi rehabilitacyjne przy urazach stawu skokowego

Zabiegi fizykoterapeutyczne
Można je stosować od początku procesu rehabilitacji jako przyspieszające gojenie uszkodzonych więzadeł i torebek stawowych. Zalecana jest magnetoterapia, krioterapia miejscowa, laseroterapia. Stosowana jest także jonoforeza, kąpiele wirowe, interferencja prądowa.

Rehabilitacja ruchem
Jej rozpoczęcie od razu na początku terapii wskazane jest tylko przy lżejszych urazach, przy których nie doszło do rozerwania torebki stawowej czy więzadeł (skręcenia pierwszego i drugiego stopnia). W innych przypadkach należy zaczekać do momentu zagojenia się i stosować jedynie zabiegi je przyspieszające.
Rehabilitację ruchem rozpocząć należy masażem poprzecznym i funkcjonalnym, ćwiczeniami stabilizującymi. Stosować można także kinesiology taping. Dalsza rehabilitacja następuje po ustaniu dolegliwości związanych z bólem i skupia się głównie na rozciągnięciu i wzmocnieniu przykurczonych mięśni. Tu zalecana jest terapia manualna, ćwiczenia ekscentryczne i rozciągające mięśnie piszczelowe tylny i przedni mięsień trójgłowy.